SZCZUR ŚNIADY (RATTUS RATTUS)
Gatunek ten bywa też zwany szczurem czarnym, szczurem dachowym lub szczurem okrętowy. Jest to gryzoń z rodziny myszowatych. Długość ciała szczura śniadego wynosi od 16 do 23 cm. Jego ogon jest dłuższy od reszty ciała. Jego długość zawiera się w przedziale od 18 do 25 cm. Dorosły osobnik waży od 175 do 300 gram. Występuje w kolorach od szarego do czarnego. Grzbiet jego ciała najczęściej ubarwiony jest na kolor szarobrązowy. Spód ciała jest jaśniejszy od wierchu. Szczur śniady ma ostro zakończony pysk. Jego oczy są duże, podobnie jak uszy.
Szczur śniady jest gatunkiem synantropijnym. Przebywa wyłącznie w pobliżu siedzib ludzkich, gdzie zasiedla strychy, magazyny zbożowe, poddasza, hale targowe i różnego rodzaju zabudowania gospodarcze. Potrafi wspinać się po murach, można go spotkać w miejscach wydawałoby się mało prawdopodobnych. Często występuje w magazynach portowych. W Polsce występuje sporadycznie
Szczur śniady rozmnaża się bardzo szybko. Okres rozrodczy trwa przez cały rok. Ciąża szczura śniadego trwa od 20 do 24 dni; w jednym miocie samica rodzi od 3 do 15 młodych. W ciągu roku daje od 2 do 6 miotów. Młode rodzą się ślepe, oczy otwierają po kilkunastu dniach, a dojrzałość płciową osiągają po 3–6 miesiącach. Szczur śniady żyje do 4 lat.
Szczur śniady prowadzi nocny tryb życia. W miejscach, w których nie jest niepokojony występuje przez całą dobę. Jest wszystkożerny i mało wybredny pod względem odżywiania. Dzienna porcja pokarmu wynosi około 20 gramów. Szczur wyrządza duże szkody w środowisku człowieka. Potrafi niszczyć żywność i przegryzać kable elektryczne. Szczur śniady przenosi choroby np. dżumę. Rzadko jest nosicielem wścieklizny, niemniej jednak takie przypadki się zdarzają.
SZCZUR WĘDROWNY (RATTUS NORVEGICUS)
Szczur ten jest także zwany szczurem brązowym, szczurem kanałowym bądź szczurem norweskim. Długość ciała szczura wędrownego wynosi od 19 do 28 cm, a długość jego ogona od 13 do 23 cm. Ogon jest krótszy od reszty ciała. Dorosły szczur wędrowny waży od 250 do 350 gram. Szczur wędrowny ma brunatno szary grzbiet z żółtawym odcieniem. Jego spód może być biały, żółtawy lub szary. Szczur wędrowny ma małe oczy. Jego pysk jest tępo zakończony. Uszy szczura wędrownego są małe, wyraźnie owłosione.
Szczur wędrowny jest gatunkiem synantropijnym. Żyje w pobliżu zabudowań człowieka. Najchętniej zamieszkuje piwnice, kanalizacje, wysypiska śmieci, magazyny i składy. Chętnie przebywa w okolicy wody, dobrze pływa. Szczur wędrowny jest wszystkożerny, z dużym udziałem pokarmu zwierzęcego. Aktywny całą dobę, najbardziej w nocy.
Szczur wędrowny rozmnaża się przez cały rok. W wieku pięciu tygodni osiąga on dojrzałość płciową. Ciąża szczura wędrownego trwa od 21 do 23 dni. Miot liczy od 7 do 17 osobników. Szczury po urodzeniu otwierają oczy po dwóch tygodniach.
Szczury wędrowne są szkodnikami. Niszczą żywność. Mimo zaspokojenia głodu nadgryzają wszystko co napotkają na swojej drodze (meble sprzęt magazynowy, warsztatowy, wszelkie towary, osprzęt pojazdów, samolotów i okrętów). Szczury uszkadzają konstrukcję budynku, niszczą drzwi i okna, uszkadzają przewody wodociągowe, elektryczne i kanalizacyjne. Szczury wędrowne potrafią niszczyć wały przeciwpowodziowe. Gryzonie te potrafią przenosić wiele chorób zakaźnych wśród ludzi i zwierząt. Choroby są roznoszone poprzez zanieczyszczenie produktów kałem lub moczem szczura wędrownego, poprzez ich pasożyty wewnętrzne np. tasiemce lub zewnętrzne np. pchły. Szczury wędrowne mogą przenosić żółtaczkę zakaźną, czerwonkę, tularemię, włośnicę, urnę, robaczycę oraz wiele innych chorób.
MYSZ DOMOWA (MUS MUSKULUS)
Jest to ssak należący do rodziny myszowatych. Długość ciała myszy domowej wynosi od 7 do 12 cm w tym ogon o długości od 5,5 do 11 cm. Wierzch ciała myszy jest szary, a brzuch biały. Mysz domowa ma smukłe ciało. Pysk gryzonia jest zaostrzony. Na głowie mysz posiada włosy czuciowe. Gryzoń ma długie, cienkie uszy i oczy rozstawione po bokach pyska. Posiada ona krótkie kończyny na końcu, których znajduje się pięć palców. Chwytne palce są zakończone pazurami.
Mysz domowa jest gatunkiem kosmopolitycznym co oznacza, że można ją spotkać na całym świecie. Gniazda mysz polna zakłada na polach, łąkach i w budynkach. Latem spotyka się ją głównie wśród zbóż, w ogrodach i sadach, gdzie kopie nory. Jesienią przenosi się do zabudowań gospodarczych, stodół, stajni, piwnic, osiedlając się w rozmaitych zakamarkach m.in. pod podłogami czy w dziurach ścian. Gryzoń odznacza się ogromnymi zdolnościami adaptacyjnymi do różnych warunków środowiska. Mysz domowa występuje zarówno w głębokich kopalniach, jak i wielkich chłodniach, gdzie temperatura jest stale bardzo niska.
Mysz to zwinne i szybkie zwierzę, świetnie skacze i biega, potrafi wspinać się po drzewach i ścianach, w czym pomaga jej ogon. Unika wody, ale w razie potrzeby okazuje się być dobrym pływakiem. Mysz domowa ma doskonały słuch i łatwo się płoszy. Najbardziej aktywna jest w nocy, chociaż żeruje także w ciągu dnia. Kilkugodzinne okresy aktywności myszy zazwyczaj oddzielone są okresami odpoczynku. Gryzoń ten jest wszystkożerny. Żywi się przeważnie zapasami zgromadzonymi przez człowieka, na polach zjada głównie nasiona lub owady. Może odżywiać się tylko jednym rodzajem pokarmu (roślinnym lub zwierzęcym) bez szkody dla zdrowia. Myszy często gryzą przedmioty niejadalne, np. materiały włókiennicze, książki, papiery, a odgryzione fragmenty służą im do budowy gniazd.
Mysz może rozmnażać się przez cały rok. Ciąża myszy domowej trwa 20-21 dni. W jednym miocie znajduje się od 4 do 9 młodych. Mysz może mieć 10 miotów rocznie. Noworodki myszy są nagie i ślepe. Po 25 dniach przestają odżywiać się mlekiem matki. Mysz dojrzałość rozrodczą osiąga w wieku 2-3 miesięcy. Gryzoń żyje na wolności do 2 lat, w warunkach laboratoryjnych nawet 4 lata.
Mysz jest gatunkiem synantropijnym zaliczanym do szkodników. Powoduje wielkie straty, zjadając zapasy żywności oraz niszcząc wszelkiego rodzaju materiały i przedmioty, w celu zdobycia niezbędnych elementów do budowy gniazda. Podobnie jak u szczurów, w kale myszy mogą znajdować się niebezpieczne dla zdrowia człowieka patogeny, a na jej stopach zarodniki szkodliwych grzybów rozkładających produkty spożywcze.
MYSZARKA POLNA (APODEMUS AGRARIUS)
Gatunek ten pospolicie nazywany jest myszą polną. Długość ciała myszarki bez ogona wynosi od 7 do 12,5 cm. Długość ogona gryzonia to od 6,5 do 8,9 cm. Dorosła myszarka osiąga masę od 15 do 39 gram. Gryzoń ma sierść na grzbiecie brązową z charakterystyczną czarną pręgą przebiegającą wzdłuż od głowy do ogona. Brzuch i łapy myszarki są białe. Uszy i ogon gryzonia są dosyć małe.
Myszarka jest aktywna przez całą dobę i częściej żeruje w dzień niż inne spokrewnione z nią gatunki. Słabo skacze czy wspina się. Żyje w płytkich i słabo rozgałęzionych norach, które sama kopie. Myszarka na okres zimy przenosi się do stogów zboża, stodół, a także kopców ziemniaków i buraków. Może wtedy wyrządzić w nich duże szkody. Myszarka niszczy także uprawy zbóż.
Sezon rozrodczy myszarki polnej trwa od kwietnia do października. W tym okresie ma miejsce 3 -5 miotów. Ciąża trwa 21 -23 dni. W każdym miocie jest od 4 do 9 młodych, które otwierają oczy po 11 dniach. Z matką pozostają przez 2 miesiące. Mysz polna żyje ok. 1,5 roku.
NORNICA RUDA (MYODES GLAREOLUS)
Nornica jest gryzoniem z rodziny chomikowatych. Długość jej ciała dochodzi do 10 cm, a długość ogona do 5 cm. Masa dorosłego osobnika to od 10 do 40 gram. Grzbiet nornicy rudej jest szary z mocno zaznaczonym pomarańczowym odcieniem. Boki i brzuch są szare. Ciało gryzonia jest wydłużone. Nornica ma wydłużony pysk. Po jego bokach znajdują się duże oczy. Uszy gryzonia są duże, cienkie i zaokrąglone.
Nornica ruda zamieszkuje głównie lasy liściaste i mieszane. Można ja spotkać w zaroślach, na łąkach i polach, działkach, ogrodach, a także przy linii brzegowej rzek. Kryjówki nornicy mieszczą się w pniach drzew, pod stosami gałęzi czy kamieniami. Potrafią one same zadbać o bezpieczne schronienia, kopiąc norki o imponującym systemie podziemnych korytarzy. Ich sieć może obejmować powierzchnię 1600 m2.
Rozmnażanie nornicy jest bardzo intensywne. Samica po ciąży wydaje na świat od 3 do 7 młodych. Może mieć do 4 miotów w ciągu roku. Ciąża nornicy trwa około 24 dni. Młode nornicy są łyse i ślepe. Rozwijają się i rosną bardzo szybko. Oczy otwierają po 13 dniach życia. Po upływie 25 dni przestają pobierać pokarm matki i opuszczają domowe gniazdo. Nornice osiągają dojrzałość płciową w wieku 8-9 tygodni. Żyją do 2 lat. Pokarm nornicy rudej jest zróżnicowany. Wiosną, latem i na jesieni żywią się owocami drzew i krzewów, nasionami, soczystymi roślinami, ale także owadami i ich larwami, żabami, czy ptasimi jajami. Nornica w ogrodach może niszczyć drzewa i kwiaty. Potrafi obgryzać korę z drzew, niszczy młode pędy i gałęzie. Nornica może obgryzać także cebulki kwiatowe. Niszczy drzewka w szkółkach leśnych. W okresie zimy gryzonie żywią się zebranymi przez siebie zapasami. Są to głownie żołędzie, owoce jarzębiny, nasiona lipy i klonu.
KARCZOWNIK ZIEMNOWODNY (ARVICOLA AMPHIBIUS)
Karczownik jest gryzoniem z rodziny chomikowatych. Pospolicie nazywany jest szczurem wodnym. Długość jego ciała bez ogona wynosi od 13 do 25 cm. Długość ogona to od 6 do 15 cm. Dorosły szczur wodny waży od 100 do 300 gram. Sierść karczownika na grzbiecie może przyjmować barwę od jasnobrązowej do prawie czarnej. Od spodu gryzoń jest biały. Zarówno uszy jak i oczy karczownika są małe. Uszy ukryte są w sierści. Karczownik posiada szeroką i grubą głowę z tępo zakończonym pyskiem.
Karczownik zamieszkuje tereny nad wodą. Często spotykany jest na łąkach i polach uprawnych oraz w lasach i sadach. Karczownik buduje nory w glebie wilgotnej, unika podłoża bagnistego i piaszczystego. Nory kopie za pomocą kończyn i zębów siecznych. ale unikają gleb bagnistych i silnie piaszczystych. Karczownik odgryza w glebie większe kęsy, które po nagromadzeniu się w norze wypycha przez otwór wlotowy na zewnątrz. Formuje wtedy płaskie kopczyki oddalone od wlotu o 10-30 cm. Nora karczownika składa się z gniazda, 1-2 komór spichrzowych oraz odchodzących od nich wielopoziomowych korytarzy. Jeśli nora jest położona w pobliżu zbiornika wodnego, wtedy jeden z korytarzy prowadzi do wody. Korytarze karczowników są długie (od kilku do kilkunastu metrów), a ich powierzchnia wynosi wiosną 20-30 m2, a jesienią nawet 80 m2. Korytarze karczownika są owalne, o wysokości 7-8 cm i szerokości 5-6 cm. Karczownik zatyka wyloty z nor. Gniazdo ma średnicę 16-20 cm i jest wymoszczone sianem lub piórami. Wiosną znajduje się na głębokości 20 cm, jesienią jest przenoszone na głębokość 30-40 cm.
Okres godowy karczownika ziemnowodnego rozpoczyna się, w zależności od warunków atmosferycznych, w lutym bądź marcu i trwa przez całe lato, aż po początek zimy. Po ciąży trwającej 21 dni samice rodzą od 1 do 11 młodych. Samica w ciągu roku wydaje na swiat 3 do 4 miotów. Młode karczowniki w wieku 8-10 dni otwierają oczy. W wieku 2-3 miesięcy osiągają one dojrzałość rozrodczą. Karczowniki żyją do 2 lat.
Karczownik jest wszystkożerny. Żywi się zarówno pokarmem roślinnym, w tym podziemnymi częściami roślin, ale także małymi kręgowcami. Poluje na małe ryby, mięczaki i owady. Magazynuje zapasy pokarmu. Karczownik jest uznawany za szkodnika. Przegryza on korzenie drzew. Zjada też kłącza i bulwy wielu roślin uprawnych. Latem karczownik żywi się korzeniami, kłączami i cebulami roślin uprawnych. Gryzoń kopiąc korytarze wzdłuż rzędów roślin może zniszczyć całą uprawę.
MYSZARKA LEŚNA (APODEMUS FLAVICOLLIS)
Potocznie gryzoń ten nazywany jest myszą leśną. Długość ciała wynosi 8–13 cm, ogona 9–12 cm i waży od 20 do 60 g. Mysz leśna jest największą spośród myszy występujących w Polsce. Charakteryzuje się żółtawobrązowym ubarwieniem z białym brzuchem, na szyi jest jaśniejsza, posiada ochrową obrożę. Ma duże oczy i uszy.
Mysz leśna żyje w zaroślach lasów mieszanych i liściastych. Można ją spotkać w parkach i ogrodach. Często pojawia się w osadach ludzkich. Mysz leśna jest wszystkożerna. Żywi się głównie nasionami drzew, ale zjada także owoce i grzyby. Może zjeść pisklę ptaka. Niekiedy mysz leśna odżywia się padliną. Gryzoń ten może wyrządzać szkody w sadach i szkółkach leśnych obgryzając korę młodych drzew.
Okres rozrodczy myszy leśnej trwa od lutego do października. Ciąża trwa od 23 do 26 dni. Miot myszy leśnej liczy od 3 do 8 osobników. W ciągu roku samica może mieć do 4 miotów. Po urodzeniu młode myszy leśne są ślepe. Oczy otwierają one po 13 dniach życia. Dojrzałość płciową gryzonie osiągają w wieku ośmiu tygodni.
NORNIK BURY (MICROTUS AGRESTIS)
Nornik to gryzoń z rodziny chomikowatych. Długość jego tułowia wynosi do 13 cm, a ogona do 5 cm. Grzbiet nornika burego ma kolor szarobrunatny. Brzuch jest biały. Ciało nornika jest wydłużone. Jego pysk jest lekko zaostrzony. Na końcu pyska po bokach znajdują się wąsy. Uszy nornika są niewielkie, szerokie, zaokrąglone i cienkie. Oczy gryzonia są duże. Nornik posiada siekacze, które ciągle rosną, ostrość zachowują dzięki temu, że szkliwo znajduje się tylko na ich przedniej powierzchni.
Nornik zamieszkuje tereny wilgotne porośnięte gęstą roślinnością. Ulubionym jego środowiskiem są obrzeża lasów, leśne polanki, zręby porośnięte wysoką trawą, zadrzewienia śródpolne, a także bagna, mokradła, torfowiska. Żywi się pokarmem mieszanym. Pożywienie nornika burego stanowi w głównej mierze pokarm roślinny – korzenie, kłącza, trawy, zioła, nasiona, warzywa uprawne, owoce kora młode pędy. Nornik potrafi wyrządzać znaczne szkody w uprawach roślinnych.
Poród i rozwój młodych nornika jest ściśle związany z okresem największej dostępności pożywienia. Nornik buduje gniazda z mchu i traw w zaroślach. Tam przychodzą na świat ślepe i nieowłosione młode. Jest ich od 4 do 7 sztuk. Szybko rosną. Po około dwóch tygodniach otwierają oczy, z matką pozostają przez trzy tygodnie, odżywiając się mlekiem po tym okresie młode opuszczają gniazdo. Młode pełną dojrzałość płciową uzyskują w wieku 8-9 tygodni. Nornik w ciągu jednego roku może wyprowadzić 4 mioty, co daje przeciętnie 20 młodych rocznie. Samice mają zdolność wchłonięcia zarodków w trakcie ciąży.
PIŻMAK (ONDATRA ZIBETHICUS)
Zwany jest on potocznie szczurem piżmowym. Długość ciała piżmaka bez ogona wynosi od 26 do 40 cm. Dochodzi długość ogona, który mierzy od 20 do 27 cm. Ogon piżmaka jest spłaszczony. Masa dorosłego osobnika to od 0,7 do 1,8 kg. Sierść piżmaka na grzbiecie jest koloru ciemnobrunatnego. Od strony brzusznej futro piżmaka jest nieco jaśniejsze. Uszy gryzonia schowane są w futrze. Palce tylniej stopy piżmaka posiadają po bokach specjalne włoski ułatwiające pływanie. Samiec posiada gruczoły wydzielające piżmo.
Siedliskiem piżmaka są brzegi różnego typu wód, np. rowów melioracyjnych, stawów rybnych, rzek i jezior. W wysokich brzegach kopią nory, do których wejście znajduje się pod powierzchnią wody. W norach tych wydzielone są komory. Na okres zimy gromadzą stos roślinności, która służy im jako legowisko i zapas pokarmu. Piżmaki są zwierzętami roślinożernymi, ale potrafią także zjadać różnego rodzaju skorupiaki i mięczaki.
Okres rozrodu piżmaka trwa od kwietnia do października. Samiec odbywa taniec godowy. Ciąża samicy piżmaka trwa 25 dni, po której rodzi ona od 2 do 14 młodych. Wyprowadza 3-4 mioty w ciągu roku. Młode piżmaki są ślepe i nagie. Oczy otwierają po 11 dniach. Po 3 tygodniach młode opuszczają gniazdo. Dojrzałość płciową piżmaki uzyskują w 4-8 miesiącu życia. Gryzonie żyją w koloniach.
Piżmaki są uważane za szkodniki. Niszczą groble przeciwpowodziowe. Wyrządzają szkody w stawach rybnych. Piżmaki są zaliczane w polskim Prawie Łowieckim do kategorii zwierzyny łownej z okresem ochronnym. Okres polowań jest ustalony przez Ministra Środowiska i przypada na czas od 11 sierpnia do 15 kwietnia. Ze względu na cenne futro kiedyś piżmaki były chętnie pozyskiwane. Obecnie liczba amatorów futra piżmaka wśród myśliwych sukcesywnie maleje.
Gatunek ten bywa też zwany szczurem czarnym, szczurem dachowym lub szczurem okrętowy. Jest to gryzoń z rodziny myszowatych. Długość ciała szczura śniadego wynosi od 16 do 23 cm. Jego ogon jest dłuższy od reszty ciała. Jego długość zawiera się w przedziale od 18 do 25 cm. Dorosły osobnik waży od 175 do 300 gram. Występuje w kolorach od szarego do czarnego. Grzbiet jego ciała najczęściej ubarwiony jest na kolor szarobrązowy. Spód ciała jest jaśniejszy od wierchu. Szczur śniady ma ostro zakończony pysk. Jego oczy są duże, podobnie jak uszy.
Szczur śniady jest gatunkiem synantropijnym. Przebywa wyłącznie w pobliżu siedzib ludzkich, gdzie zasiedla strychy, magazyny zbożowe, poddasza, hale targowe i różnego rodzaju zabudowania gospodarcze. Potrafi wspinać się po murach, można go spotkać w miejscach wydawałoby się mało prawdopodobnych. Często występuje w magazynach portowych. W Polsce występuje sporadycznie
Szczur śniady rozmnaża się bardzo szybko. Okres rozrodczy trwa przez cały rok. Ciąża szczura śniadego trwa od 20 do 24 dni; w jednym miocie samica rodzi od 3 do 15 młodych. W ciągu roku daje od 2 do 6 miotów. Młode rodzą się ślepe, oczy otwierają po kilkunastu dniach, a dojrzałość płciową osiągają po 3–6 miesiącach. Szczur śniady żyje do 4 lat.
Szczur śniady prowadzi nocny tryb życia. W miejscach, w których nie jest niepokojony występuje przez całą dobę. Jest wszystkożerny i mało wybredny pod względem odżywiania. Dzienna porcja pokarmu wynosi około 20 gramów. Szczur wyrządza duże szkody w środowisku człowieka. Potrafi niszczyć żywność i przegryzać kable elektryczne. Szczur śniady przenosi choroby np. dżumę. Rzadko jest nosicielem wścieklizny, niemniej jednak takie przypadki się zdarzają.
SZCZUR WĘDROWNY (RATTUS NORVEGICUS)
Szczur ten jest także zwany szczurem brązowym, szczurem kanałowym bądź szczurem norweskim. Długość ciała szczura wędrownego wynosi od 19 do 28 cm, a długość jego ogona od 13 do 23 cm. Ogon jest krótszy od reszty ciała. Dorosły szczur wędrowny waży od 250 do 350 gram. Szczur wędrowny ma brunatno szary grzbiet z żółtawym odcieniem. Jego spód może być biały, żółtawy lub szary. Szczur wędrowny ma małe oczy. Jego pysk jest tępo zakończony. Uszy szczura wędrownego są małe, wyraźnie owłosione.
Szczur wędrowny jest gatunkiem synantropijnym. Żyje w pobliżu zabudowań człowieka. Najchętniej zamieszkuje piwnice, kanalizacje, wysypiska śmieci, magazyny i składy. Chętnie przebywa w okolicy wody, dobrze pływa. Szczur wędrowny jest wszystkożerny, z dużym udziałem pokarmu zwierzęcego. Aktywny całą dobę, najbardziej w nocy.
Szczur wędrowny rozmnaża się przez cały rok. W wieku pięciu tygodni osiąga on dojrzałość płciową. Ciąża szczura wędrownego trwa od 21 do 23 dni. Miot liczy od 7 do 17 osobników. Szczury po urodzeniu otwierają oczy po dwóch tygodniach.
Szczury wędrowne są szkodnikami. Niszczą żywność. Mimo zaspokojenia głodu nadgryzają wszystko co napotkają na swojej drodze (meble sprzęt magazynowy, warsztatowy, wszelkie towary, osprzęt pojazdów, samolotów i okrętów). Szczury uszkadzają konstrukcję budynku, niszczą drzwi i okna, uszkadzają przewody wodociągowe, elektryczne i kanalizacyjne. Szczury wędrowne potrafią niszczyć wały przeciwpowodziowe. Gryzonie te potrafią przenosić wiele chorób zakaźnych wśród ludzi i zwierząt. Choroby są roznoszone poprzez zanieczyszczenie produktów kałem lub moczem szczura wędrownego, poprzez ich pasożyty wewnętrzne np. tasiemce lub zewnętrzne np. pchły. Szczury wędrowne mogą przenosić żółtaczkę zakaźną, czerwonkę, tularemię, włośnicę, urnę, robaczycę oraz wiele innych chorób.
MYSZ DOMOWA (MUS MUSKULUS)
Jest to ssak należący do rodziny myszowatych. Długość ciała myszy domowej wynosi od 7 do 12 cm w tym ogon o długości od 5,5 do 11 cm. Wierzch ciała myszy jest szary, a brzuch biały. Mysz domowa ma smukłe ciało. Pysk gryzonia jest zaostrzony. Na głowie mysz posiada włosy czuciowe. Gryzoń ma długie, cienkie uszy i oczy rozstawione po bokach pyska. Posiada ona krótkie kończyny na końcu, których znajduje się pięć palców. Chwytne palce są zakończone pazurami.
Mysz domowa jest gatunkiem kosmopolitycznym co oznacza, że można ją spotkać na całym świecie. Gniazda mysz polna zakłada na polach, łąkach i w budynkach. Latem spotyka się ją głównie wśród zbóż, w ogrodach i sadach, gdzie kopie nory. Jesienią przenosi się do zabudowań gospodarczych, stodół, stajni, piwnic, osiedlając się w rozmaitych zakamarkach m.in. pod podłogami czy w dziurach ścian. Gryzoń odznacza się ogromnymi zdolnościami adaptacyjnymi do różnych warunków środowiska. Mysz domowa występuje zarówno w głębokich kopalniach, jak i wielkich chłodniach, gdzie temperatura jest stale bardzo niska.
Mysz to zwinne i szybkie zwierzę, świetnie skacze i biega, potrafi wspinać się po drzewach i ścianach, w czym pomaga jej ogon. Unika wody, ale w razie potrzeby okazuje się być dobrym pływakiem. Mysz domowa ma doskonały słuch i łatwo się płoszy. Najbardziej aktywna jest w nocy, chociaż żeruje także w ciągu dnia. Kilkugodzinne okresy aktywności myszy zazwyczaj oddzielone są okresami odpoczynku. Gryzoń ten jest wszystkożerny. Żywi się przeważnie zapasami zgromadzonymi przez człowieka, na polach zjada głównie nasiona lub owady. Może odżywiać się tylko jednym rodzajem pokarmu (roślinnym lub zwierzęcym) bez szkody dla zdrowia. Myszy często gryzą przedmioty niejadalne, np. materiały włókiennicze, książki, papiery, a odgryzione fragmenty służą im do budowy gniazd.
Mysz może rozmnażać się przez cały rok. Ciąża myszy domowej trwa 20-21 dni. W jednym miocie znajduje się od 4 do 9 młodych. Mysz może mieć 10 miotów rocznie. Noworodki myszy są nagie i ślepe. Po 25 dniach przestają odżywiać się mlekiem matki. Mysz dojrzałość rozrodczą osiąga w wieku 2-3 miesięcy. Gryzoń żyje na wolności do 2 lat, w warunkach laboratoryjnych nawet 4 lata.
Mysz jest gatunkiem synantropijnym zaliczanym do szkodników. Powoduje wielkie straty, zjadając zapasy żywności oraz niszcząc wszelkiego rodzaju materiały i przedmioty, w celu zdobycia niezbędnych elementów do budowy gniazda. Podobnie jak u szczurów, w kale myszy mogą znajdować się niebezpieczne dla zdrowia człowieka patogeny, a na jej stopach zarodniki szkodliwych grzybów rozkładających produkty spożywcze.
MYSZARKA POLNA (APODEMUS AGRARIUS)
Gatunek ten pospolicie nazywany jest myszą polną. Długość ciała myszarki bez ogona wynosi od 7 do 12,5 cm. Długość ogona gryzonia to od 6,5 do 8,9 cm. Dorosła myszarka osiąga masę od 15 do 39 gram. Gryzoń ma sierść na grzbiecie brązową z charakterystyczną czarną pręgą przebiegającą wzdłuż od głowy do ogona. Brzuch i łapy myszarki są białe. Uszy i ogon gryzonia są dosyć małe.
Myszarka jest aktywna przez całą dobę i częściej żeruje w dzień niż inne spokrewnione z nią gatunki. Słabo skacze czy wspina się. Żyje w płytkich i słabo rozgałęzionych norach, które sama kopie. Myszarka na okres zimy przenosi się do stogów zboża, stodół, a także kopców ziemniaków i buraków. Może wtedy wyrządzić w nich duże szkody. Myszarka niszczy także uprawy zbóż.
Sezon rozrodczy myszarki polnej trwa od kwietnia do października. W tym okresie ma miejsce 3 -5 miotów. Ciąża trwa 21 -23 dni. W każdym miocie jest od 4 do 9 młodych, które otwierają oczy po 11 dniach. Z matką pozostają przez 2 miesiące. Mysz polna żyje ok. 1,5 roku.
NORNICA RUDA (MYODES GLAREOLUS)
Nornica jest gryzoniem z rodziny chomikowatych. Długość jej ciała dochodzi do 10 cm, a długość ogona do 5 cm. Masa dorosłego osobnika to od 10 do 40 gram. Grzbiet nornicy rudej jest szary z mocno zaznaczonym pomarańczowym odcieniem. Boki i brzuch są szare. Ciało gryzonia jest wydłużone. Nornica ma wydłużony pysk. Po jego bokach znajdują się duże oczy. Uszy gryzonia są duże, cienkie i zaokrąglone.
Nornica ruda zamieszkuje głównie lasy liściaste i mieszane. Można ja spotkać w zaroślach, na łąkach i polach, działkach, ogrodach, a także przy linii brzegowej rzek. Kryjówki nornicy mieszczą się w pniach drzew, pod stosami gałęzi czy kamieniami. Potrafią one same zadbać o bezpieczne schronienia, kopiąc norki o imponującym systemie podziemnych korytarzy. Ich sieć może obejmować powierzchnię 1600 m2.
Rozmnażanie nornicy jest bardzo intensywne. Samica po ciąży wydaje na świat od 3 do 7 młodych. Może mieć do 4 miotów w ciągu roku. Ciąża nornicy trwa około 24 dni. Młode nornicy są łyse i ślepe. Rozwijają się i rosną bardzo szybko. Oczy otwierają po 13 dniach życia. Po upływie 25 dni przestają pobierać pokarm matki i opuszczają domowe gniazdo. Nornice osiągają dojrzałość płciową w wieku 8-9 tygodni. Żyją do 2 lat. Pokarm nornicy rudej jest zróżnicowany. Wiosną, latem i na jesieni żywią się owocami drzew i krzewów, nasionami, soczystymi roślinami, ale także owadami i ich larwami, żabami, czy ptasimi jajami. Nornica w ogrodach może niszczyć drzewa i kwiaty. Potrafi obgryzać korę z drzew, niszczy młode pędy i gałęzie. Nornica może obgryzać także cebulki kwiatowe. Niszczy drzewka w szkółkach leśnych. W okresie zimy gryzonie żywią się zebranymi przez siebie zapasami. Są to głownie żołędzie, owoce jarzębiny, nasiona lipy i klonu.
KARCZOWNIK ZIEMNOWODNY (ARVICOLA AMPHIBIUS)
Karczownik jest gryzoniem z rodziny chomikowatych. Pospolicie nazywany jest szczurem wodnym. Długość jego ciała bez ogona wynosi od 13 do 25 cm. Długość ogona to od 6 do 15 cm. Dorosły szczur wodny waży od 100 do 300 gram. Sierść karczownika na grzbiecie może przyjmować barwę od jasnobrązowej do prawie czarnej. Od spodu gryzoń jest biały. Zarówno uszy jak i oczy karczownika są małe. Uszy ukryte są w sierści. Karczownik posiada szeroką i grubą głowę z tępo zakończonym pyskiem.
Karczownik zamieszkuje tereny nad wodą. Często spotykany jest na łąkach i polach uprawnych oraz w lasach i sadach. Karczownik buduje nory w glebie wilgotnej, unika podłoża bagnistego i piaszczystego. Nory kopie za pomocą kończyn i zębów siecznych. ale unikają gleb bagnistych i silnie piaszczystych. Karczownik odgryza w glebie większe kęsy, które po nagromadzeniu się w norze wypycha przez otwór wlotowy na zewnątrz. Formuje wtedy płaskie kopczyki oddalone od wlotu o 10-30 cm. Nora karczownika składa się z gniazda, 1-2 komór spichrzowych oraz odchodzących od nich wielopoziomowych korytarzy. Jeśli nora jest położona w pobliżu zbiornika wodnego, wtedy jeden z korytarzy prowadzi do wody. Korytarze karczowników są długie (od kilku do kilkunastu metrów), a ich powierzchnia wynosi wiosną 20-30 m2, a jesienią nawet 80 m2. Korytarze karczownika są owalne, o wysokości 7-8 cm i szerokości 5-6 cm. Karczownik zatyka wyloty z nor. Gniazdo ma średnicę 16-20 cm i jest wymoszczone sianem lub piórami. Wiosną znajduje się na głębokości 20 cm, jesienią jest przenoszone na głębokość 30-40 cm.
Okres godowy karczownika ziemnowodnego rozpoczyna się, w zależności od warunków atmosferycznych, w lutym bądź marcu i trwa przez całe lato, aż po początek zimy. Po ciąży trwającej 21 dni samice rodzą od 1 do 11 młodych. Samica w ciągu roku wydaje na swiat 3 do 4 miotów. Młode karczowniki w wieku 8-10 dni otwierają oczy. W wieku 2-3 miesięcy osiągają one dojrzałość rozrodczą. Karczowniki żyją do 2 lat.
Karczownik jest wszystkożerny. Żywi się zarówno pokarmem roślinnym, w tym podziemnymi częściami roślin, ale także małymi kręgowcami. Poluje na małe ryby, mięczaki i owady. Magazynuje zapasy pokarmu. Karczownik jest uznawany za szkodnika. Przegryza on korzenie drzew. Zjada też kłącza i bulwy wielu roślin uprawnych. Latem karczownik żywi się korzeniami, kłączami i cebulami roślin uprawnych. Gryzoń kopiąc korytarze wzdłuż rzędów roślin może zniszczyć całą uprawę.
MYSZARKA LEŚNA (APODEMUS FLAVICOLLIS)
Potocznie gryzoń ten nazywany jest myszą leśną. Długość ciała wynosi 8–13 cm, ogona 9–12 cm i waży od 20 do 60 g. Mysz leśna jest największą spośród myszy występujących w Polsce. Charakteryzuje się żółtawobrązowym ubarwieniem z białym brzuchem, na szyi jest jaśniejsza, posiada ochrową obrożę. Ma duże oczy i uszy.
Mysz leśna żyje w zaroślach lasów mieszanych i liściastych. Można ją spotkać w parkach i ogrodach. Często pojawia się w osadach ludzkich. Mysz leśna jest wszystkożerna. Żywi się głównie nasionami drzew, ale zjada także owoce i grzyby. Może zjeść pisklę ptaka. Niekiedy mysz leśna odżywia się padliną. Gryzoń ten może wyrządzać szkody w sadach i szkółkach leśnych obgryzając korę młodych drzew.
Okres rozrodczy myszy leśnej trwa od lutego do października. Ciąża trwa od 23 do 26 dni. Miot myszy leśnej liczy od 3 do 8 osobników. W ciągu roku samica może mieć do 4 miotów. Po urodzeniu młode myszy leśne są ślepe. Oczy otwierają one po 13 dniach życia. Dojrzałość płciową gryzonie osiągają w wieku ośmiu tygodni.
NORNIK BURY (MICROTUS AGRESTIS)
Nornik to gryzoń z rodziny chomikowatych. Długość jego tułowia wynosi do 13 cm, a ogona do 5 cm. Grzbiet nornika burego ma kolor szarobrunatny. Brzuch jest biały. Ciało nornika jest wydłużone. Jego pysk jest lekko zaostrzony. Na końcu pyska po bokach znajdują się wąsy. Uszy nornika są niewielkie, szerokie, zaokrąglone i cienkie. Oczy gryzonia są duże. Nornik posiada siekacze, które ciągle rosną, ostrość zachowują dzięki temu, że szkliwo znajduje się tylko na ich przedniej powierzchni.
Nornik zamieszkuje tereny wilgotne porośnięte gęstą roślinnością. Ulubionym jego środowiskiem są obrzeża lasów, leśne polanki, zręby porośnięte wysoką trawą, zadrzewienia śródpolne, a także bagna, mokradła, torfowiska. Żywi się pokarmem mieszanym. Pożywienie nornika burego stanowi w głównej mierze pokarm roślinny – korzenie, kłącza, trawy, zioła, nasiona, warzywa uprawne, owoce kora młode pędy. Nornik potrafi wyrządzać znaczne szkody w uprawach roślinnych.
Poród i rozwój młodych nornika jest ściśle związany z okresem największej dostępności pożywienia. Nornik buduje gniazda z mchu i traw w zaroślach. Tam przychodzą na świat ślepe i nieowłosione młode. Jest ich od 4 do 7 sztuk. Szybko rosną. Po około dwóch tygodniach otwierają oczy, z matką pozostają przez trzy tygodnie, odżywiając się mlekiem po tym okresie młode opuszczają gniazdo. Młode pełną dojrzałość płciową uzyskują w wieku 8-9 tygodni. Nornik w ciągu jednego roku może wyprowadzić 4 mioty, co daje przeciętnie 20 młodych rocznie. Samice mają zdolność wchłonięcia zarodków w trakcie ciąży.
PIŻMAK (ONDATRA ZIBETHICUS)
Zwany jest on potocznie szczurem piżmowym. Długość ciała piżmaka bez ogona wynosi od 26 do 40 cm. Dochodzi długość ogona, który mierzy od 20 do 27 cm. Ogon piżmaka jest spłaszczony. Masa dorosłego osobnika to od 0,7 do 1,8 kg. Sierść piżmaka na grzbiecie jest koloru ciemnobrunatnego. Od strony brzusznej futro piżmaka jest nieco jaśniejsze. Uszy gryzonia schowane są w futrze. Palce tylniej stopy piżmaka posiadają po bokach specjalne włoski ułatwiające pływanie. Samiec posiada gruczoły wydzielające piżmo.
Siedliskiem piżmaka są brzegi różnego typu wód, np. rowów melioracyjnych, stawów rybnych, rzek i jezior. W wysokich brzegach kopią nory, do których wejście znajduje się pod powierzchnią wody. W norach tych wydzielone są komory. Na okres zimy gromadzą stos roślinności, która służy im jako legowisko i zapas pokarmu. Piżmaki są zwierzętami roślinożernymi, ale potrafią także zjadać różnego rodzaju skorupiaki i mięczaki.
Okres rozrodu piżmaka trwa od kwietnia do października. Samiec odbywa taniec godowy. Ciąża samicy piżmaka trwa 25 dni, po której rodzi ona od 2 do 14 młodych. Wyprowadza 3-4 mioty w ciągu roku. Młode piżmaki są ślepe i nagie. Oczy otwierają po 11 dniach. Po 3 tygodniach młode opuszczają gniazdo. Dojrzałość płciową piżmaki uzyskują w 4-8 miesiącu życia. Gryzonie żyją w koloniach.
Piżmaki są uważane za szkodniki. Niszczą groble przeciwpowodziowe. Wyrządzają szkody w stawach rybnych. Piżmaki są zaliczane w polskim Prawie Łowieckim do kategorii zwierzyny łownej z okresem ochronnym. Okres polowań jest ustalony przez Ministra Środowiska i przypada na czas od 11 sierpnia do 15 kwietnia. Ze względu na cenne futro kiedyś piżmaki były chętnie pozyskiwane. Obecnie liczba amatorów futra piżmaka wśród myśliwych sukcesywnie maleje.